CHẨN TẾ TẠI THÔN THI ÔNG- HẢI LĂNG- QUẢNG TRỊ

Từ mồng 1 tháng 3 năm Canh Dần nhằm ngày 14/4/2010, am Thụy Ứng thuộc thôn Thi Ông, Hải Vĩnh, Hải Lăng, đã tổ chức chẩn thí suốt 10 ngày, ít có trai đàn nào thời gian dài như thế. 8 ngày đầu luân phiên tụng niệm, ngày thứ 9 và thứ 10, thượng phan, chẩn tế, cúng Trai Tăng và kinh sư nhập đàn siêu bạt.
Gọi là am vì, năm 1947, nơi đây là hầm trú ẩn của một gia đình họ Võ. Bên kia sông Vĩnh Định, cách 350m, khi Việt Minh bắt loa tuyên truyền, quân Pháp bắn qua, trái đạn pháo cắm ngay nắp hầm, không nổ, 18 mạng người thoát chết, chủ hộ, ông Võ Đình Ứng nhờ quan Pháp Robert Radio tháo gở, sau ngày hòa bình, 1954, để tưởng niệm sự mầu nhiệm đó, ông Võ Đình Ứng lập thảo am thờ Phật ngay trên miệng hầm. Sau tháng 3/1972. ông Võ Đình Tọa con ông Võ Đình Ứng, thoát chết tại Đại lộ kinh hoàng, về tu tập tại am Thụy Ứng.

Quảng Trị là một địa danh chiến sử, nơi hứng nhiều đạn bom nhất, là vùng đất nằm giữa hai đầu tổ quốc, cũng là “biên thùy nằm giữa giang sơn”. Hiệp định Genever 20/7/ 1954 chia đôi đất nước bằng giòng sông Bến Hải. Bờ Nam Bến Hải Quảng Trị gồm Hải Lăng, Triệu Phong, Cam Lộ, Gio Linh, Hương Hóa, Vĩnh Linh. Tháng 3/1976, ba tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên và đặc khu Vĩnh Linh lập thành tỉnh Bình Trị Thiên. Tháng 7/1989 tách ra làm ba tỉnh như cũ. Quảng Trị trở thành đơn vị hành chánh cấp tỉnh thuộc trung ương. Năm 1990, huyện Triệu Hải tách ra thành Hải Lăng, Triệu Phong và thị xã Quảng Trị. Hải Lăng cũng như Triệu Phong,Thị xã Quảng trị và một phần Đông Hà, thuộc Thuận Châu mà vua Chiêm Thành là Chế Mân 1306, sính lễ cầu hôn công chúa Huyền Trân, trong đó là châu Ô và châu Rí. Năm 1309, nhà Trần đổi châu Ô thành Thuận Châu, Thuận Châu từ cửa Việt chạy dài vào Nam. Trước công nguyên, Quảng trị thuộc quận Nhật Nam. Qua nhiều cuộc biến thiên, vùng đất nầy lại lấy sông Gianh làm ranh giới phân tranh của chúa Trịnh và Nguyễn đến 1771 -1786, Nguyễn Huệ lại thống nhất giang hà, dựng nghiệp ở Thuận Hóa, Phú Xuân. Ngày 01/6/1802 Nguyễn Ánh lên ngôi, hiệu Gia Long, lập Quảng trị gồm Hải Lăng, Đặng Xương,, Minh Linh, Cam Lộ, đến năm 1827, dinh Quản Trị biến thành trấn Quảng Trị, 1832 trấn biến thành tỉnh Quảng trị. Ngày 3/5/1890 toàn quyền Đông Dương hợp nhất Quảng Bình và Quảng Trị làm Bình Trị.
Quảng Trị có 5 hệ thống sông chính là sông Thạch Hãn, sông Bến Hải, sông Sêpon, sông Sê păng Hiên và sông Ô Lâu.
Quảng Trị nằm phía Nam của Bắc Trung bộ, chung biên giới với Lào ngăn cách bởi dãy Trường sơn, chạy dài 206km. bờ biển 75km. Một vị trí quan trọng, nơi giao lưu với Tây bán đảo Đông Dương; cũng là vùng chuyển tiếp hai miền khí hậu, đông lạnh của phía Bắc và nóng ẩm từ phía Nam.Quảng Trị chịu ảnh hưởng gió Tây Nam khô nóng, mưa, bảo, biển động mạnh. Thời tiết diễn biến bất thường. Suốt 9 ngày lễ nắng rát oi bức, bổng đêm về, cơn tố ầm ầm kéo đến làm tan hoang đàn tràng, sau đó khí lạnh và mưa nhẹ phủ trùm một vùng rộng lớn của Quảng Trị, xô dạt từng cơn sóng làm ồn náo góc biển Hải Lăng, cửa Tùng, cửa Việt. Gió Lào Tây Nam xuất hiện vào tháng ba đến tháng 9, cực điểm là tháng tư tháng năm.
Chính vì thế mà cuộc sông người dân không khá hơn được, mặc dù cây cối ruộng vườn phủ trùm màu xanh tươi mát. Diện tích Quảng trị 4.745,7km2, dân số 597.985 người. Thế nhưng, tuy đất rộng người thưa, một thời từng sản sanh nhiều nhân tài, danh sư cho đất nước.
Ngày nay, người ta được biết với những địa danh như La Vang, nghĩa trang Trường Sơn, thành cổ Quảng Trị, cầu Hiền Lương, địa đạo Vịnh Mốc, căn cứ Khe Sanh, hàng rào điện tử Mc Namara, cầu treo Dakrong, đại lộ Kinh Hoàng, bãi tắm cửa Tùng và biển Mỹ Thủy.

Lược qua Quảng trị, cho thấy vùng đất oan nghiệt nhiều đời đã trĩu nặng bao oan khí vất vưởng, hàng bao thế kỷ, chưa bao giờ người sống quan tâm đến kẻ đã vùi thân ươm mầm xanh tươi cho đất mẹ, bởi cuộc sống của người dân chưa được an toàn trước sự khắc nghiệt của thiên nhiên; bao lần tài sản máu xương của người dân đã bị bão lũ cuốn trôi, ruộng vườn từng bị tiêu điều sau cơn giông tố. Dù thời chiến hay lúc thái bình, người dân miền Trung nói chung, Quảng Trị nói riêng, luôn là nạn nhân đau thương trước những nghiệt ngã vô thường. Chính vì thế, gần đây, sau khi những nhà ngoại cảm phát hiện các nấm mồ xiêu lạc, Phật giáo đã thường xuyên tổ chức các đại đàn chẩn tế để kỳ siêu chư anh linh. Năm 2009 một đại đàn kỳ siêu tại nghĩa trang Trường Sơn, chưa kể một số đàn tràng do tư gia và các chùa tổ chức với quy mô nhỏ. Đầu tháng ba năm nay, tuy là am, nhưng Thụy Ứng đã thiết lập đại Đàn sinh hoạt suốt 10 ngày trong một thôn xa ở Hải Lăng.Chẳng những thế, Thụy Ứng thường xuyên hướng dẫn quần chúng phía Bắc đến kỳ siêu tại nghĩa trang, một nét sinh hoạt tín ngưỡng biến thành cao trào 5 năm trở lại. Tuy tộc họ Võ chủ đạo trai lễ, nhưng được sự hổ trợ, kết hợp của những nhà hảo tâm miền Bắc, các cụ ông, cụ bà, bộ đội phục viên cũng nhiệt tình tham gia công quả. Thầy Tâm Hiệp là một tu sĩ cấp tiến, biết kết hợp cổ tục để hướng dẫn quần chúng hòa hợp giữa sự tu tập và tế độ hương linh, thể hiện tinh thần Tứ trọng ân của Phật giáo.Trưa mồng 8, nắng như thiêu sắp vào Hạ, thầy hướng dẫn trên 150 người đến tụng kinh tại nghĩa trang gồm 5 khu vực, một nghĩa trang lớn nhất trong nước, hầu xoa dịu một phần đau thương của thân nhân còn sống, an ủi những cô phần nơi thế giới âm linh. Tuy sự cố gắng trong khả năng, nhưng còn bao oan hồn uổng tử đã bỏ mạng dưới nhiều hình thức trước và sau cuộc chiến, bên nầy hoặc bên kia chiến tuyến, không tên tuổi.họ còn mang nỗi oán hờn nơi chín suối, việc chẩn tế có đến được những ngõ ngách tâm linh nơi trung giới???Trong một phút giây đột xuất, thầy Minh Thông đã ứng khẩu:
…Cac anh gởi mình nơi chiến trận, dãy Trường Sơn rừng xanh bất tận, dòng chữ đỏ vàng son ghi dấu tên anh. Ngoài nghĩa trang tên anh vẫn còn đó. Tuy không ai biết đến dâng lễ vật, nhưng máu các anh đã đỗ vào mạch đất, thịt và xương các anh trộn lẫn với non sông; hỡi mẹ già và em gái chờ trông, hãy vui lên vì niềm hảnh diện,…thể hiện lòng thành đốt nén tâm hương, nguyện linh hồn anh trong cỏi âm dương, hãy lắng nghe kinh nhẹ nhàng siêu thoát, cho người nặng tình nhẹ bớt đau thương,cho mẹ già hết khóc giữa đêm trường…trên các nẽo đường giao thông thủy bộ, bao mạng người và xe cộ ngã nghiêng, có ai đến viếng, dâng hương ở đấy…các anh ở trong thế giới vô hình, chắc các anh đã nhìn và thấy rõ; Ông cha ta đâu có mất, vẫn còn đó; Vó ngựa ngàn xưa văng vẵng bên tai, dẫu cho ai có thiên tài bậc nhất, cũng đến ngày 3 tâc đất với nấm mồ, hoặc là một nắm xương khô vô chủ. Ai dám hứa phần anh linh no đủ…khi làm gì thì gửi lòng thương nhớ, tâm bao dung và phải thải lòng từ, về phần âm, thần thức rất nhạy cảm, chỉ nháy mắt đã thấu hiểu ngàn người, chưa thành tâm thì vô tác dụng, không khéo khinh đụng đến phần linh, duy nhất chỉ giáo lý kinh Đạo Phật, phần anh linh mới thật được đầy đủ. Tôi đại diện dâng hương lễ vật, xin anh linh nghĩ tình thật nhận cho. Làm sao không lo, người thiếu kẻ không. Nhất tâm thí thực mông sơn trì niệm, thiên biến vạn hóa hà sa bể cả, các anh linh mới hả dạ mọi bề, nếu thiếu sót xin về báo mộng,…tôi không tiền bạc, chỉ bộ ca sa,…nhưng cả sơn hà đều là quen thuộc…
Thế mà, tối hôm đó, những cơn tố ào ào tràn ngập am Thụy Ứng, như sự uất ức của cỏi vô hình chưa thỏa mãn, hay sự đùa cợt vui mừng khi chẩn tế bạt độ chư vong; trong thời gian ấy nhiều sự nhiệm mầu khó diễn đạt, và những đàn chẩn khắp nơi cũng đều cảm nhận nhiều màu nhiệm khác nhau, để thấy rằng, tâm người sống hướng đến kẻ quá vãng đều có một lực tác động nhất định.
Phật tử phía Nam lẫn phía Bắc đều vân tập về. tuy trong thời kỳ xây dựng, chưa đủ chỗ cho bá tánh tạm trú, nhưng mọi người đều hoan hỷ. Cái nóng như thiêu của Quảng trị, một số tín đồ phía Nam chưa quen, cứ vất vơ vất vưỡng bụi tre nầy,gốc cây nọ để trốn luồng nóng rát da, mồ hôi nhuể nhại, nhìn đàn tràng cúng linh mà tủi thân cho một loại cô hồn sống ngoài danh sách đang tham dự siêu linh bạt độ cô hồn chết!!!
Được chư tôn đức quan tâm, HT trưởng BTS Quảng Trị, HT Trưởng BTS Thừa Thiên Huế và chư Tăng ni tham dự nhiệt tình. Huế cách Hải Lăng 60 km, HT trưởng BTS Thừa Thiên ít khi tham dự lễ tiệc vùng xa ngoài tỉnh, thế mà các ngài không ngại tuổi cao sức kém, thời gian eo hẹp, đường sá xa xôi, luôn có mặt trong thời khóa chính thức. Năm triệu đồng hỗ trợ phần ăn cho nhà trẻ, thực phẩm, băng dĩa kinh sách chẩn thí cho các hộ nghèo, cá phóng sanh, được thực hiện cùng lúc với chẩn tế chư anh linh, âm dương đồng đẳng lợi, đó là tinh thần nhà Phật được thể hiện, làm sống lại Phật giáo giữa lòng quê nghèo khó đã thiếu sinh khí đạo Phật từ lâu, mà hậu quả chiến tranh vẫn chưa nhạt nhòa trên khuôn mặt khắc khổ của những gia đình mất mát người thân.Đặc biệt ngày cuối, không khí mát dịu và mưa bụi.

Quảng Trị cũng như bao thành phố cả nước đang cố gắng vươn lên; đường quốc lộ Bắc Nam khá tốt, đã lưu thông hàng hóa khắp mọi miền, xóa dần sự các biệt trong cuộc sống giữa các thị thành, Phật giáo cũng cố gắng xóa vết kỳ thị trong lòng dân tộc, để kẻ sống người chết không mang thêm một thẻ bài dị biệt; tất cả là con một mẹ một cha với một tổ quốc xuyên suốt; những đau thương nhất thời trong quá khứ sẽ nhạt nhòa dưới cái nhìn thoáng đạt của những người biết yêu nước thương dân, người dân thường xuyên đau khổ vì thiên tai thì anh em ruột thịt không nên làm khổ thêm cho nhau. Đối với ngoại tộc ta còn hào phóng ôm ấp lẽ nào đồng bào cứ mãi lấn cấn nghi ngại lẫn nhau. Một cái bệnh mà người Việt dễ mắc phải, kể cả người tu: một người có công với đời hoặc với đạo không ai chối cải, thế mà chỉ một lời tác động chia rẽ, cũng làm cho đồng bào, đồng đạo nghi ngờ xét nét nhau, mà những công lao quá khứ không đủ giải oan cho họ. đó là bệnh đa nghi, thiếu nhận xét bằng tuệ giác. Phật giáo không thể đoàn kết chặt chẻ như tôn giáo bạn cũng chỉ vì thế. Không ai muốn lăn xả hy sinh để rồi thiệt thân mình chịu, thành công thì bị kẻ tỵ hiềm xuyên tạc tạo nghi ngại cho nhau. Qua những cuộc đấu tranh của Phật giáo Việt Nam, không thiếu những chiến sĩ vô danh bị thân tàn ma dại còn sống vất vưởng như một loại cô hồn không tên tuổi, một số huynh trưởng miền Trung hiện nay lâm vào hoàn cảnh như thế. Anh Hoàng Trai, làng Tam Hữu, Quảng trị, cựu sinh viên, bị đánh gãy xương sống thời đấu tranh Phật giáo năm 1966, nay lê lếch ăn xin, không chùa nào giúp đỡ. Ông Võ. Đ. T, làm ngành truyền tin, cung cấp nhiều mật thư tiêu diệt Phật giáo của đám Cần Lao nhân vị len lỏi vào guồng máy TT Thiệu, trả thù cho ông Diệm, khi vào bệnh viện không ai giúp đỡ…Phật giáo thiếu tinh thần đồng đội thì việc nghi ngờ người có công qua một lời xuyên tạc vu vơ cũng là chuyện dễ hiểu.

Chẩn tế chỉ là phần nổi của khối băng chìm; Phật giáo không chỉ xoa dịu niềm phẩn uất cô đơn của kẻ khuất mặt, còn phải có trách nhiệm nâng đỡ người sống đang hy sinh cho đạo; cứu trợ không chỉ hướng đến vùng sâu vùng xa mà những người quanh ta thiếu ăn, những đồng đạo đang khốn khó. Chúng ta vung tay đủ để tạo ý nghĩa việc làm mà không chỉ để có mặt theo phong trào. Thế đấy, chúng ta cần lắng nghe nhau, tìm hiểu nhau để cuộc sống và việc làm ta có ý nghĩa hơn. Các tỉnh phía Bắc đang dần khôi phục tinh thần Phật giáo nhưng vẫn còn nặng màu mê tín; tin Phật nhưng không hiểu giáo lý đạo Phật, vì thế, cửa Từ Bi lại chưng bày sinh mạng thú vật để kích thích lòng tham dục và tính hiếu sát. Đáng ra, BTS các tỉnh phía Bắc phải có trách nhiệm làm sạch cửa Thiền, dù đó là khu du lịch. Dân tộc ta có hàng ngàn năm văn hóa, văn hóa tín ngưỡng, văn hóa tôn giáo, văn hóa lễ hội, văn hóa ẩm thực…thì không lẽ nào lại để phô bày những nét thiếu văn hóa trong thời kỳ hội nhập.
Chẩn tế cũng là loại văn hóa, làm thế nào thể hiện nét sâu lắng từ tâm thức hướng đến chư anh linh hơn là âm thinh sắc tướng làm loạn thần chư vị, thêm sự tốn kém không cần thiết, vì sự tốn kém cho những chi tiết không cần thiết, có thể giúp cho người sống đang gặp phải đói ăn, quanh ta.Mọi nghi lễ đều cần thiết, nhưng cần thiết phải chắt lọc vừa mang tinh nghệ thuật, vừa ít hao tốn, vừa hợp với tinh thần vô tướng, vô tác của Đạo Phật. Ngoài phong trào hướng về cỏi âm, Phật giáo cần hướng đến xã hội, đóng góp thực tế cho xã hội nhiều mặt như giáo dục, môi sinh, vệ sinh thường thức, vệ sinh cộng đồng, huấn nghệ, tư vấn nghiệp vụ…song hành với việc chẩn bần. Có như thế, Phật giáo mới đồng hành cùng dân tộc trong mọi ngõ ngách của cuộc sống.

Có khi nào chúng ta nghĩ đến một trai đàn chẩn tế tại nghĩa trang Biên Hòa dành cho anh em ruột thịt đã nằm xuống, cho dù bên kia chiến tuyến, vì một thời đất nước binh đao; tinh thần bao dung của đạo Phật không phân oán thù huống nữa họ đã là người thiên cổ!!!Đó là tinh thần đoàn kết, vị tha của một dân tộc mà thời Trần từng thể hiện với kẻ thù phương Bắc. có như thế, chẩn tế vẫn mang ý nghĩa to lớn của Phật Giáo Việt Nam.

MINH MẪN
26/4/2010