PHẨM ĐOẠN TRIỀN CÁI

Kinh Tăng Chi Bộ
HT. Thích Minh Châu dịch
________________________________________

1
CHƯƠNG MỘT
MỘT PHÁP
________________________________________
II. PHẨM ĐOẠN TRIỀN CÁI
Những pháp đoạn trừ và nuôi dưỡng năm triền cái.

1-10. TỊNH TƯỚNG v.v...
1.- Ta không thấy một phép nào khác, này các Tỷ-kheo, dẫn đến dục tham chưa sanh được sanh khởi, hay dục tham đã sanh được tăng trưởng quảng đại, này các Tỷ-kheo, như tịnh tướng. Tịnh tướng, này các Tỷ-kheo, nếu không như lý tác ý, đưa đến dục tham chưa sanh được sanh khởi, và dục tham đã sanh được tăng trưởng quảng đại.
2. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đưa đến sân chưa sanh được sanh khởi, và sân đã sanh được tăng trưởng quảng đại, này các Tỷ-kheo, như đối ngại tướng. Đối ngại tướng, này các Tỷ-kheo, nếu theo như lý tác ý, đưa đến sân, chưa sanh được sanh khởi, và sân đã sanh được tăng trưởng quảng đại.
3. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đưa đến hôn trầm thụy miên đã sanh được tăng trưởng quảng đại, này các Tỷ-kheo, như không hân hoan, biếng nhác, chán nản, ăn quá no, tâm thụ động. Với người có tâm thụ động, này các Tỷ-kheo, hôn trầm thụy miên chưa sanh được sanh khởi, và hôn trầm thụy miên đã sanh được tăng trưởng quảng đại.
4. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đưa đến trạo hối chưa sanh được sanh khởi, hay trạo hối đã sanh được tăng trưởng quảng đại, này các Tỷ-kheo, như tâm không được chỉ tịnh. Với người tâm không chỉ tịnh, này các Tỷ-kheo, trạo hối chưa sanh được sanh khởi, và trạo hối đã sanh được tăng trưởng quảng đại.
5. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đưa đến nghi hoặc chưa sanh được sanh khởi và nghi hoặc đã sanh được tăng trưởng quảng đại, này các Tỷ-kheo, như không như lý tác ý. Do không như lý tác ý, này các Tỷ-kheo, nghi hoặc chưa sanh được sanh khởi, và nghi hoặc đã sanh được tăng trưởng quảng đại.
6. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đưa đến dục tham chưa sanh không sanh khởi, và dục tham đã sanh được đoạn tận, này các Tỷ-kheo, như tướng bất tịnh. Tướng bất tịnh, này các Tỷ-kheo, nếu như lý tác ý, thời dục tham chưa sanh không sanh khởi, và dục tham đã sanh được đoạn tận.
7. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đưa đến sân chưa sanh không sanh khởi, và sân đã sanh được đoạn tận, này các Tỷ-kheo, như từ tâm giải thoát... Từ tâm giải thoát, này các Tỷ-kheo, nếu như lý tác ý, thời sân chưa sanh không sanh khởi, và sân đã sanh được đoạn tận.
8. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đưa đến hôn trầm thụy miên chưa sanh không sanh khởi, và sân đã sanh được đoạn tận.
9. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đua đến trạo hối chưa sanh không sanh khởi, hay trạo hối đã sanh được đoạn tận, này các Tỷ-kheo, như tâm tịnh chỉ. Người có tâm tịnh chỉ, này các Tỷ-kheo, trạo hối chưa sanh không sanh khởi, và trạo hối đã sanh được đoạn tận.
10. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đưa đến nghi hoặc chưa sanh không sanh khởi, và nghi hoặc đã sanh được đoạn tận, này các Tỷ-kheo, như lý tác ý. Nếu như lý tác ý, này các Tỷ-kheo, nghi hoặc chưa sanh không sanh khởi, và nghi hoặc đã sanh được đoạn tận.
*************************
Trộm bàn: 1.- Ta không thấy một phép nào khác, này các Tỷ-kheo, dẫn đến dục tham chưa sanh được sanh khởi, hay dục tham đã sanh được tăng trưởng quảng đại, này các Tỷ-kheo, như tịnh tướng. Tịnh tướng, này các Tỷ-kheo, nếu không như lý tác ý, đưa đến dục tham chưa sanh được sanh khởi, và dục tham đã sanh được tăng trưởng quảng đại….
- Tịnh tướng là bản thể vắng lặng, thanh khiết. Một hành giả không chuyên cần khởi tâm thanh tịnh, bản chất thanh tịnh đó để tham dục không có điều kiện sanh khởi và phát triển, chắc chắn chúng dễ dàng phát triển, khởi sanh rộng rãi! tướng bất tịnh cũng là điều kiện để hành giả nhàm chán những loại tham dục uế trược. Tịnh tướng hay bất tịnh tướng là hai mặt của một vấn đề, có khả năng đoạn trừ tham dục.
- Sân cũng thế, tự nó không có điều kiện sanh khởi và phát triển, nếu đối diện với những tình trạng đưa đến tâm sân, hành giả tác ý thanh tịnh liễu triệt thì sân sẽ không có điều kiện khởi sanh hoặc phát triển!
- Hôn trầm thụy miên là một trạng thái tâm thức và thể chất. Tác động bởi ngoại cảnh thì ít mà do chính bản thân là chủ thể quyết định. Nguyên nhân đưa đến hôn trầm là do tâm lý thiếu phấn chấn, thụ động, lười biếng, trầm mịch, thậm chí ăn quá độ cũng dễ đưa đến hôn trầm thụy miên. Chính vì thế, Phật chế Tỳ kheo ăn ngọ để tránh cung ứng cho cơ thể quá dồi dào và khỏi mất thời gian tu tập vì chuyện ăn uống.
- Trạo cử là hai chi mạt thuộc cỏi sắc giới và vô sắc giới làm chướng ngại. Hối là ố tác từ nghi sanh kết hợp với trạo cử gọi là trạo hối. Trạo hối chỉ được triệt tiêu khi tu Tứ Thánh Đế và tâm an định.Hành giả tu tập tâm không chỉ tịnh thì đó là điều kiện cho trạo hối dễ phát sanh.
- Nghi là một trong năm hạ phần kiết sử. Nghi có 11 loại nằm trong ba cỏi, chỉ được đoạn trừ khi thấu hiểu được Tứ Thánh đế, mà Đức Thế tôn gọi là Như lý tác ý. Hiểu được lý duyên sinh thì thấu được pháp xuất thế, dứt được nghi.
Hãy lưu ý hai đoạn văn mà chúng ta lướt qua dễ nhầm lẫn như sự trùng lặp: 1.- Ta không thấy một phép nào khác, này các Tỷ-kheo, dẫn đến dục tham chưa sanh được sanh khởi, hay dục tham đã sanh được tăng trưởng quảng đại, này các Tỷ-kheo, như tịnh tướng. Tịnh tướng, này các Tỷ-kheo, nếu không như lý tác ý, đưa đến dục tham chưa sanh được sanh khởi, và dục tham đã sanh được tăng trưởng quảng đại
Và: 6. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đưa đến dục tham chưa sanh không sanh khởi, và dục tham đã sanh được đoạn tận, này các Tỷ-kheo, như tướng bất tịnh. Tướng bất tịnh, này các Tỷ-kheo, nếu như lý tác ý, thời dục tham chưa sanh không sanh khởi, và dục tham đã sanh được đoạn tận.
Như lý tác ý về bản thể thanh tịnh thì dục tham chưa sanh không thể phát sanh, dục tham đã sanh không thể phát triển. Và nếu dục tham đã sanh thì quán bất tịnh tướng, dục tham đã sanh sẽ đoạn diệt và nếu dục tham chưa sanh thì sẽ không có cơ hội sanh trưởng.
2. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đưa đến sân chưa sanh được sanh khởi, và sân đã sanh được tăng trưởng quảng đại, này các Tỷ-kheo, như đối ngại tướng. Đối ngại tướng, này các Tỷ-kheo, nếu theo như lý tác ý, đưa đến sân, chưa sanh được sanh khởi, và sân đã sanh được tăng trưởng quảng đại.
Và: 7. Ta không thấy một pháp nào khác, này các Tỷ-kheo, đưa đến sân chưa sanh không sanh khởi, và sân đã sanh được đoạn tận, này các Tỷ-kheo, như từ tâm giải thoát... Từ tâm giải thoát, này các Tỷ-kheo, nếu như lý tác ý, thời sân chưa sanh không sanh khởi, và sân đã sanh được đoạn tận. Đối trước ngoại cảnh phát khởi tâm sân và phát triển tâm sân, nhưng hành giả hành dụng từ tâm giải thoát mọi phiền trược sân hận không thể phát sanh, tâm sân đã có sẽ được đoạn tận.
Các chi phần kiết sử còn lại cũng thế. mỗi kiết sử đều có phương án đối trị. Tham dục lấy bất tịnh chuyển hoá.Sân hận lấy tâm từ giải độc. Hôn trầm lấy quán quang tỉnh thức. Trạo hối lấy chỉ tịnh làm thuốc hay. Nghi hoặc dùng Tứ đế hành quán. Chưa sanh sẽ không sanh, đã sanh sẽ không phát triển và dần dà bị đoạn diệt. Đó là cách đoạn ngũ triền cái của mọi hành giả.
Với pháp thế gian, giáo dục là phương cách ngăn ngừa khi tội ác chưa phát sanh, luật pháp là phương cách cảnh giác răn đe và xử trị tội ác sẽ và đã phát sanh; đó chỉ là giải quyết hiện tượng, phẩm Đoạn Triền Cái trên đây là cách giải quyết tận căn theo từng chi phần kiết sử, Lời Phật dạy không chỉ là hoá giải tâm lý, còn là nguồn căn đoạn trừ bệnh lý của con người.
MINH MẪN
17/11/09